این گونه هم دارای ساختمان دستوری ویژه خود میباشد که دارای گونه های زیر است :

الف) گونه کلهری

ب) گونه لری

پ) گونه لکی

ت) گونه فیلی

س) گونه بختیاری

كرمانشاه – اسلام آباد – ايوان – صحنه – كنگاور – كردهاي همدان – قصرشيرين – گيلان – سومار – شيروان چرداول – هليلان – زردلان – لومار – موسيان – ايلام – دهلران – آبدانان – سنقر كليائي – قروه – مهران – خانقين – مندلي – بيره ي – بدره – خرم آباد – كوهدشت – چوار – اركوازي – زرنه – كارزان – سرپل ذهاب – ممسني – كرند – هرسين - تويسركان – اسد آباد – بيستون – سنجابي – دالاهو – پشت كوه و پيش كوه – ميش خاص – هفت چشمه – دره شهر – پهله زرين آباد – مورموري – سراوبازان – ماهيدشت – كامياران – خوران – چمچمال صحنه – چهارمحال بختياري ( شهركرد ) – زرباتيه – خسروي – اركواز ملكشاهي – ريژاو – دزفول – الشتر – دينور – بروجرد – اليگودرز – هفت گلي – سوسنگرد – پلدختر – نيريز – كوت – كوه گلويي – تعدادي از كردهاي دشت شهرزور كه از اهالي ايوان – گيلان – ملكشاهي و خزل مي باشند – ايل ملكشاهي – ايل كلهر – ايل سنجابي – ايل خزل – ايل اركوازي – ايل شوهان
گويش كلهري - لري بيش از 10 ميليون گويشور كرد دارد كه حدود 22% جمعيت ملت كرد به اين گويش تكلم مي كنند .

این گویش نیز دارای ساختمان دستوری ویژه ای است و گونه های زیر را در بر میگیرد :

الف )گونه اردلاني
ب) گونه مكرياني

ب) گونه سورانی

پ) گونه جافی

ت) گونه بابایی

شهرهای ترکیه شامل : ديار بكر – جزيره – ارزروم – هركي – شكاك- بايزيد – حكاري – ماردين – وان – بتليس – آگري – شمدينان – دهوك – زاخو – عماديه –سنجار – عقره – عفريني – کردهای آذرباییجان غربی شامل : اروميه – سلماس – ماكو – برادوست – ترگور – مرگور- كردهاي قوچان در شمال خراسان ايران – جلالي – دومبلي – كردهاي ارمنستان – حسكه – قاميشلي – حلب – مناطق كردنشين آناتولي –ايروان – باروكلي در كوههاي آرارات – تور عابدين – موش - دوگو – ارزنجان – خرپوت – موصل – آميدي – كوههاي شنگار – سيواس – ملاطيه – اورفا – سلماس – كردهاي شمال خراسان شامل شهرهای شیروان، بجنورد، اسفراین، چناران، فاروج، باجگیران، آشخانه، درگز، کلات، لایین، جوین، مانه و سملقان، راز، ورادکان کردهای شمال ایران: استان گيلان – مازندران – شهرستان نور – كلاردشت ) كردهاي اطراف تهران شهر دماوند و قراء اطراف ، جابان سربندان و سرخده.

گويش كرمانجي شمال بيش از 22 ميليون گويشور كردي دارد كه بيشترين درصد گويشوران كرد را رغم مي زند و حدود 49% از جمعيت ملت كرد به اين گويش تكلم مي كنند .

پراکندگی کردها در ایران

پراکندگی کردها در ایران را به شرح زیر میتوان بیان کرد :

ـ کردان گیلان : عمارلو ، رشوند در رودبار ، در گلوگاه ، بهتویی ، ولی یاری ، باجلان ، چمش گزک و کلهر و ...

ـ کردان قزوین : طایفه چگنی ، جلیلوند ، مافی ، رشوند ، کاکاوند ، باجلان ، پاپلی ، غیاثوند ، کرمانی ، ولی یاری و .. .

ـ کردان رودبار : تیره های عمارلو : قبه کرانلو ، استاجلو ، بیجانلو ، بیشانلو ، شمخانلو ، طایفه کرد رحمت اباد : برامکله ، حاتمی ، پیراصلو ، عمارلو و ... .

ـ کردان زنجان و تاکستان قزوین : زعفرانلو ، ارامانلو ، کیوانلو ، قراچورلو ، عمارلو ، شادلو ، باوه نور و... .

ـ کردان ملایر و همدان : طایفه های زنگنه ، زند ، لک و بهتونی ( بتونی ) و ... .

ـ کردان مازندران : جهان بیگلو ، ملانلو ، دراره ده در ساری ، عبدالملکی و ... ، تیره های کلبادی ، مسگر ، اشکارگر ، خواجه وند ، در کلارشتاق شرف وند ، در کجور طایفه لک ، طایفه های غیاثوند ، اصانلو ، ایرانلو .

ـ کردان گرگان : طایفه های حسنوند ، کاکاوند ، طایفه های کرد کردکوی : زعفرانلو ، کاکاوند ، جهانبگلو ، عمرانلو ، دوانلو ، سپانلو ، منوچهرلو ، عرب خویشانلو ، حسینلو ، طایفه های کرد زیدی ، باباکردی ، کتولی و...

ـ کردان شاهرود : چگنی ، رشوند .

ـ کردان دماوند و خوار و ورامین : طایفه های کردبچه ، جاوان ( جابان ) ، شادلو ، زعفرانلو ، بوربور ، ایزانلو ، قراچورلو ، پازوکی .

ـ کردان کرمان : طایفه های بامری در جبال بارز ، لک در پاریز ، خواجوینی ( خواجه وند ) .

ـ کردان خراسان : طوایف زعفرانلو ، ارامانلو ، سعدانلو ، کیوانلو ، عمارلو ، شادلو ، بچاوند ، باوه نور در قوچان که همگی از ایل بزرگ حسنلو هستند ، کاوانلو در رادکان (چناران) ، دوانلو در مزوج و بجنورد ، عمارلو در نیشابور ، ایزانلو در شیروان ، شیخ امیرانلو ، سووانلو ، پیچپرانلو ، شاملو ، بهادرانلو در قوچان ، پالکانو در جیرستان ، پهلوانلو در باجگیران ، توپکانلو ، تیتکانلو ، حمزه لو ، رشوانلو ، رودکانلو ، زیدانلو در قوچان و بجنورد و درگز ، سیفکانلو در اوغار ، کم کیلانلو در باجگیران ، سپرسپرانلو در جیرستان ، شهرانلو ، دولت خانی و شیخکانلو در اوغار و چناران و قاسملو در اسفراین در درگز ، طایفه های شیخوانلو ، باچوانلو ، قراچورلو ، زیدانلو ، مادانلو ، کیکانلو ، پالکانلو ،کیوانلو زنگنه تورانلو ، دوله شانلو ، ارتکانلو ، بریوان لو ، چگنی ، صوفیانلو ، بادلو ، کپکانلو ، گوشانلو ، گیلانلو و ...

کردان کلات : اردلان ، شارلو ، گوشانلو ، ترسانلو ، بادللو و ...

کردان کرمانشاه : ایل ها و طایفه های : سنجابی ، کلهر ، گوران ، قبادی ، چوپان ، کاوه ، باباخانی ، ولدبیگی، مصطفی سلطانی ، کانی سانی .

کردان منطقه کامیاران: طایفه های کمانگر ، لطف الله بیگی، شهیدی، کشککی احمدی.

کردان منطقه سنندج : طایفه های اردلان سنندجی : حبیبی ، کلماسی ، زند ، آصف ، اردلان ، شاه ویسی ( شاه اویسی ) ، بابان ، وکیل . صادق وزیری مسعود وزیری ، معتمد وزیری ، آصف وزیری ، مردوخی و ...

کردان بانه : طایفه های شهیدی ، بهرام بیگی ، احمدی ، توکلی ، لطف الله بیگی و ...

کردان منطقه جوان رود : عناقی ، امامی ، رستم بیگی ، باباخانی و ...

کردان منطقه سقز : فیض الله بیگی ، گورک ، تیله کوهی ، جاف ، سقز ، کلالی و افشار و ...

کردان آذربایجان غربی : طایفه های ایل شکام در سلماس ، بیک زاده در غرب ارومیه و ...

کردان ماکو و خوی : ایل میلان ، خلکانی ، جلالی ، حیدرلو ، و کره سنی و مامش

کردان منطقه نقده : ایل زرزا ، ایل مامش ، ایل هرکی ، ایل سادات ، ایل پیران و ...

کردان منطقه مهاباد : ایل ها و طایفه های گورک ، منگور ، دهیکری ، عثمان بیگی ، قاسملو و ...

کردان منطقه سردشت : ایل ها و طایفه های باسک کوله ، بریاحی ، پیشدری ، کلاسی و ایل مکاری و ...

کردان خوزستان : طایفه های سگوند ، رحیم خانی ، سگوند حاجی خانی ، طایفه ممله و طایفه های جانکی و جوانکی و لرکی و ...

کردان در فارس : طایفه های زراسو ، دنیا رانی ، بهداروند ، احمد خسروی ، بابااحمدی ، دورکی ، بابادی ، بختیاروند ، طایفه های محمدصالح ، موگویی ، محی وند ، کیان ارثی .

کردان در بلوچستان : طایفه های سهراب زایی ، مصطفی زایی ، میرابلوچ زایی ، گدازایی ، شه کرم زایی ، الله رسان زایی ، جمال زایی ، کمال خانی زایی ، علم خان زایی ، درزاده ، غلام رسان زایی ، شهدادزایی ، سید خان زایی ، سالار زایی ، علما خان زایی ، میریحیا زایی ، مرادزایی ، گل محمود زایی ، ناگزی زایی شهمراد زایی ، گنگدازایی ، بولگاک زایی ، متیم زایی ، عجب زایی ، کرم زایی ، ناروزایی .

کردان لرستان : ایل و طایفه های حسنوند ، کاکاوند ، کولیوند ، بوسغوند ، دلدوند ،تاج وند ، مظفروند ، باریکوند .

ایل ها و طوایف پر شمار دیگری از کردان را می توان نام برد که در سراسر ایران پراکنده اند که یادآوری همه آنها از حوصله این نوشتار مجمل خارج است .

از این رو بر این باورم کردستان خود ایران است.

مولف کتاب ایلات و عشایر ایلات ایران را به دوفرقه ایرانی الاصل وبیرونی تقسیم میکند .

گروه نخست شش طایفه بودند . طایفه اول لران بودند مرکب از چهار ایل بزرگ که تمام فرقه لربه مذهب تشیع بودند.طایفه دوم مگروس ،کلهر و مکری بودندکه از همدان تابه سرحد مراغه سکونت داشتندبه قدر یک ربع از ایشان به مذهب تشیع بودند.طایفه سوم کردهای خراسان بودندکه چهار ایل بزرگ آنها زعفرانلو وسعدانلو در خبوشان کوانلو در رادکان (چناران) ودوانلو در نزدیکی جاجرم سکونت داشتند و مالگذاری به دولت نمیکردند ........

گذشته از ملاکهای مردم شناسی ، انسان شناسی و جامعه شناسی در دوران اسلامی ایلات صحرانشین ونیمه صحرانشین ایران را میتوان به سه گروه بزرگ تقسیم کرد : گروه اول عرب ،ترک و ترکمان ،گروه دوم آنها که نه عرب بودندو نه ترک که پیش از حمله اعراب نیز در ایران زندگی میکردند.

گروه سوم کردها ،لرها،بلوچهاو گیل ها.